Tarih Öncesi ve Tarihi Çağlarda Gaziantep

Tarih Öncesi ve Tarihi Çağlarda Gaziantep

Gaziantep şehri ilk insan topluluklarının yaşadığı ve ilk muasırlıkların geliştiği Mezopotamya, Anadolu ve Mısır’ı birbirine bağlayan yollar üzerinde ve Maraş, Halep, Urfa’dan Akdeniz’e kadar uzanan ehemmiyetli yolların kesişme noktası üzerinde bulunduğundan Gaziantep her dönemde tarihi açıdan ehemmiyetli bir yerleşim yeri olduğu kadar, her dönemde kültür ve ticaret merkezi olma özelliğini her vakit savunmuştur.

Gaziantep’in tarihi kaynaklara göre M.Ö. 5600 senelerine kadar götürülmektedir ve dünyanın en daha önceki yerleşim yerleri arasında gösterilmektedir. Gaziantep tarihi devirler açısından Kalkolitik, Paleolitik, Neolitik dönemlerinden geçen ; Tunç çağından sonra Mezopotamya, Eti, Mitanni, Pers, Asur, İskender, Selefkos, Roma, Bizans, İslâm- Arap ve Türk İslâm muasırlıklarını barındıran Gaziantep tarihi çok köklü ve zengin tarihe sahiptir.

Türk İslâm dönemlerinde Gaziantep’in bulunduğu bölgenin etrafı büyüklü küçüklü bir hayli devlet Gaziantep`in idareninde rol oynamıştır. Bunlar Hulefa-i Raşidin dönemi ( dört halife devri) Emeviler, Abbasiler, Selçuklular, Artukoğulları, Fatımiler, Eyyubiler, Dulkadiroğulları, Osmanlı Devleti’dir. Bölgeye doğudan, batı ve güneyden gelen Turani, Sami, Hint-Avrupa kavimleri göç etmiştir. Ama bunlardan önce bölgede “Halaf” tecrübe et yerli bir halkın yaşadığı bilinmektedir.

Şehir, Cumhuriyet öncesi senelere kadar Ayıntap ( Ayıntab ) isimiyle hatırala gelmiştir. Bu ismin benzerine ilk sefer Haçlı Seferlerine ait kroniklerde rastlanmaktadır. Urfalı Mateos M.Ö 952-1136 ve Papaz Grigor’un, 1124 – 1155 seneleri arasındaki vekayinamelerinde, Arapların Ayıntab ismini verdikleri şehirden Hantap ( Hamptan ) diye söz ettiği anlatılmaktadır.

Arapça “ parlak pınar ” mananına gelen Ayıntab, Ermeni kaynaklarında Anthapt olarak geçer. Gaziantepli tarihçi Bedrüddin AYNİ’nin ifadesiyle Antep’in daha önceki isimi “Kala-i Füsus”dur. Kala-i Füsus “Yüzük Kalesi” demektir. Bedrüddin AYNİ’ye izafe edilen söylentiye göre buranın kötü bir hakimi varmış. Bir hayli yersiz işler yaptıktan sonra ettiklerine pişman olmuş ve tövbe etmiştir. İsimi Ayni olduğundan, halk “Ayni tövbe etti” demiştir. Bundan dolayı şehrin isimi “Ayni Tövbe” Aynitap olarak kalmıştır.

Bir diğer söylentide ise; AYINTAP ismini, suyunun güzelliğinden ve bolluğundan dolayı aldığı söylenmektedir. Çünkü, “ayın”; pınar, kaynak, suyun gözü mananına gelmektedir. Dolayısıyla “tab”; güzel pınar ve güzel kaynak anlamını dile getirmektedir. Yeniden ayrı olarak “Ayıntap” ismindeki, “tab” ; güç ve takat mananına gelmektedir.

Şehre suyunun bolluğundan dolayı da bu ismin verildiği söylenmektedir. Gaziantep kimi dokümanlara göre dünyanın en eski şehiri olarak gösterilmektedir. Bu bakımdan yontma taş devrinden beri burada insanların burada yaşadıkları bilinmektedir. Şehrin etrafında çok sayıda tabii ve yontma taş mağarası bulunmaktadır. Turlu köyündeki Şehzade Höyük’te 1956 seneninde yapılan kazılar neticesi ele geçirilen bilgiler bölgenin kültür tarihinin 9000 sene olan Mezopotamya muasırlığına kadar gittiğini göstermektedir.

Bundan başka Caba höyük, Zencirli, Tilmen höyük, Gedikli höyüğü, Şehzade ( Turlu) höyüğünde yapılan kazılar; ayrıca Tüm höyüğü, Yesemek, Metmenge, ve Dülük’te ( Doliche) yapılan araştırmalar Gaziantep bölgesinin tarihi geçmişini ortaya koymaktadır.