GAZİANTEP: TARİH KOKAN SEMTLERİ
Gaziantep’te, Gaziantepli olmak bir ayrıcalıklı statüdür. Gaziantep’in yerlileri birbirleri ile ilk tanışıklıklarında kimlerdensin hangi mahallesin diye sorar.
Gaziantep’in eşsiz buram buram tarih kokan tarihi tabakhane, Şehreküstü, Hoşgör, Akyol,bey mahalleleri eski resimlerle ve bugünümüze adlarının nasıl ve ne zaman geldiklerine bir bakalım
Gaziantep’in Tabakhane, Şehreküstü, Hoşgör Bey Mahallesi, Akyol mahallerinden olmak şehrin yerlisi olmaya en büyük delildir.
Bu eski mahalleler şehrin yerlileri tarafından terk edilmiştir. Ya satılmış yada kiraya verilmiştir. Eski taş mimari ile yapılan evler yerel yönetimlerin gayreti ile yeniden restore edilmiş turizmin hizmetine sunulmuştur. Bir zaman ağaların beylerin yaşadığı semtler, apartman kültürü ile yoksul mahallelerine dönüşmüş kendi haline bırakılmıştır. Yapılan çalışmalarla eski mahallelerdeki evler, tarihi camiler, hanlar, hamamlar restore edilmiş turizm amaçlı, müzeler, kültür merkezleri, lokantalar, kafeler, butik otellere dönüştürülmüştür.
Eski mahalle kültürünün yaşadığı mahallelerde, Müslümanlar, Hıristiyanlar, Yahudiler beraber yaşamışlardır. Birbirlerini tanıdıkları için birbirlerinin yaşam tarzlarına ve inançlarına saygı duymuşlardır. Ramazanda Müslümanlara komşuları yemek pişirmiş, Cumartesi yemek pişirmeyen Yahudilere Müslümanlar yemek götürmüştür.
Eski debbağhane (tabakhane)köprüsü
Şehrin büyümesi ile beraber mahalle kültürü de azalmıştır. Ancak arka mahallelerde hale kapı önlerinde oturmuş birbiri ile eski zaman komşuluklarını devam ettiren kadınları görmek mümkündür.
Bu Mahallerden öne çıkanlarından bazıları hakkında ilginç bilgileri size sunmak istedik.
Tabakhane
tabakhane 1950
Gaziantep kalesinin eteklerinde Alleben deresi kenarında tabak/dericiler bulunduğu için buraya Tabakhane ismi verilmiştir. Derin işlenirken ortaya çıkan koku nedeni ile diğer mahalliler “Tahta Köprü’den geçme, Karasusaktan su içme!” veya “Bostandan dışarı kabak. Adamdan dışarı tabak…” diye Tabakhanelilere takılırmış.
Tabakhane’nin damacılarının meşhur olduğu Şehreküstü’den, Suburcu’ndan gelen damacılarla buradaki kahvehanelerde heyecanlı damalar oynarlarmış.
Bey Mahallesi
Eski bey mahallesi
Özelikle Gaziantep taş mimarisinin en güzel örneklerinin görüleceği mahalle, bugün açık hava müzesi gibidir. Bölgede Oyuncak Müzesi, Ali İhsan Göğüş Müzesi ve Gaziantep Araştırmaları Merkezi, Atatürk Anı Evi ve Müzesi , butik oteller ve çok sayıda kafe işletmesi, Kurtuluş Cami, Ömer Asım Kültür Merkezi bulunmaktadır. Bir dönem Hıristiyan Ermeniler ile Müslümanların yoğun olarak yaşadığı semttir.
Mahalle Adını 1587 yılında yapılan Bey Camisi’nden almıştır.Bey Mahallesi aralarında yaşayan evlerini terk etmeyen mahalli kadınları kapı önlerinde sohbet ederken görebilirsiniz.
Şehreküstü Mahallesi
Gaziantep’te isminin nereden geldiği en çok tartışılan Mahallelerden birsidir. İsminin nereden geldiğine dair çok sayıda efsane vardır.
Bir rivayete göre aile çevresine kızan birisi şehrin dışına gitmiş tek başına kalacağı ev yapmıştır. Halk bunun için şehreküstü demişlerdir.
Bir başka rivayete göre Şara isimli bir Ermeni kızının adını taşıdığı bir sebeple Şara Küstü denildiği zamanla bunun Şehreküstü’ye dönüştüğü rivayet edilir.
Bir başka Rivayete ise Kale çevresinde zalim bir kralın olduğu, halka zulmettiği buna oğlunun karşı çıktığı, şehre küstü semtine gelerek burada yeni yerleşim kurduğu daha sonrasında da babasını devirerek kaleyi ele geçirdiği söylenir. Babasına küstüğü için Şehre küstü ismi verilmiştir denilir.
Akyol Mahallesi
Eski Gaziantepliler ‘ağyol’ mahallesi olarak isimlendirirler. Bu bölgede 1879 yılında kurulan Amerikan Hastanesi vardır. Hastane hala hizmetine devam etmektedir. Okumuş insanların bu mahalleden çıktığı söylenir.
Hoşgör mahallesi
HOŞGÖR MAHALLESİ ADI NEREDEN GELİYOR.
1950’lı yıllarda Gaziantep çevresi bağlık bahçeliktir. Şehrin geçimi esas olarak tarıma dayalıdır. O yıllarda şehir savaşın enkazından kurtulmaya, yaralarını sarmaya çalışırken köyden de şehre yavaş yavaş göç başlamıştır. O senelerde şehrin batısında; Kozanlı, Eyüpoğlu, Bey mahallesi, Kırkayak, Akyol ve Tepebaşı nüfusun en yoğun yaşandığı mahallelerdendir. Hoşgör mahallesi ismi nereden gelmektedir. Bugünkü Hoşgör kuran kursu ve Camiinin olduğu mevki bağlık, fıstıklık bir alandır. 1950’li yıllarda Akyol mahallesi Körükçü Hafız sokakta oturan Kara Maemet (Mehmet Kıroğlu) yaşadığı çevreden sıkılır. Kalkar bugünkü Hoşgör camisi yanındaki araziye bir ev yapar, evini de oraya taşır. Bir müddet sonra komşusuz tek hane yaşamaktan da sıkılır. Akyol’daki eski komşuları, yakın dostlarını yanına gelmesi için ikna etmeye çalışır ve birkaç kişiyi ikna eder. Onlarda gelir buraya ev yapar yerleşirler. Kara Maemet’ten sonra buraya ilk yerleşenler; Berber Ali, Zemgeli Memik Çavuş ,karadikenli Kara Mehmet (kamay)ve Sığındı ailesinden biridir. Bu şahıslar evlerini yapınca mahalleye olan ilgi daha da artar. Ancak yapılan bu evler kaçak ve imar dışı gecekondulardır. Gecekonduların çoğalması, mahallenin büyümeye başlaması belediyenin dikkatini çekmeye başlar. Belediye gecekondu yapımını önlemek için bir takım ek tedbirler alır, mahalleye yaptıkları zabıta kontrollerini sıklaştırırlar…Halkın gecekondu yapma işi zorlaşınca semtin söz sahibi sakinlerinden üç beş kişi belediye yetkililerine ev yapanlara daha ılımlı yaklaşmalarını, müsamahada bulunmaları hususunda ricada bulunurlar. Yapılan konuşmada ev yapanların fakir, yoksul, emekleri ile geçinen, başlarını sokacak ev yapma derdindeki insanlar olduklarını, bunları hoş görmelerini isterler. Bu durum birkaç defa tekrarlanır ve görüşmede”Hoşgör “talebi tekrarlanır. Belediye yetkilileri de bu mahalleye giderken “Hoşgör’e “gidiyoruz” Hoşgör’den geliyoruz” derken, halk arasında da” Hoşgör” daha sık kullanılmaya başlanır. Menderes iktidarı döneminde de gecekondulara hisseli tapu verilmesi söz konusu olunca 1960’larda önce” Kozanlı” olarak adı geçen mevkiinin adı “Hoşgör” olarak tapu kayıtlarına geçer.
Hoşgör mahalle adı birkaç kişinin mahalleliye hoşgörülü olunmasını talep bir sözcük iken, daha sonraki süreçte mahallenin adı Hoşgör olur çıkar.
Hoşgör Mahallesi sonraki yıllarda dışarından göçle gelenlerin cazibe merkezi haline gelir. Mahalle büyür, yakın tarihlerde de Hoşgör mahallesinden yeni yeni mahalleler doğar. Hoşgör bugün bir mahalle isimi olmaktan çok bir semt olarak hafızalara kazınır.