Tarih Kenti ‘Gaziantep’

Günümüzdeki Gaziantep’in yakınların da bulunan Dülük (Doliche) bu yöredeki en eski kenttir.

Arkeolojik kazılarından bu kentte Paleolitik dönemden beri insanların yaşadığı bilinmektedir. Ancak, Dülük Erken Tunç Çağı’ndan sonra sürekli yerleşim yeri haline gelmiştir. Bu kent, Zeugma ve Yesemek gibi iki UNESCO DM Listesi Adayına sahiptir ve İpek Yolu üzerinde bulunduğu için çok gelişmiştir.

İlk kurulduğunda Babil yönetimi altında kalan kent, M.Ö. 1700’lü yıllarda Hititler ‘in eline geçti. Hititler’den sonra Mısır yönetimine geçen kent, M.Ö. 700-M.S. 546 arasında ise kronolojik sırayla,Medler, Asurlular ve Persler tarafından yönetildi. M.Ö. 6. yüzyılda ise kent sırası ile Makedonya,Seleukos ve Komagene uygarlıklarının yönetimi altındadır. Değişik medeniyetlere ev sahipliği yapan Antep, 1516 yılında Osmanlıların eline geçmesiyle ilk dönemlerde Arap ve Halep Eyaleti’ne bağlı bir konumda iken, 1531 yılında Dulkadir Eyaleti’nin teşekkül etmesi sonucu, bu eyaletin sınırları arasında yer alarak 1818 senesine kadar bu konumunu muhafaza etmiştir. Bu tarihten itibaren yeniden Halep eyaletine sancak olarak bağlanmıştır. Şehir, Osmanlı kent kültüründe önemli bir yer almıştır.
Beylikler döneminin karışık ortamına rağmen kent büyümüş. 1000 ile 1515 tarihleri arasına denk gelen bu dönem, yapılan camilere baktığımızda gelişimin yönü hakkında bir fikir edinebiliyoruz. Güneye doğru Ömeriye batıya doğru Boyacı Cami ve kale ile onun arasında kalan Alaüddevle kentin gelişim boyutlarını bize gösteriyor. Türktepe ile Boyavcı Cami arasında oluşan yol topografyaya da uyuyarak ileride Halep yoluna bağlanır. Irak’tan gelen İpekyolu’yla da birleşen bu yol ticari önem kazanmış, burada pek çok han yapılmıştır. Uzun çarşı olarak anılan bu yol, bugün hala aynı özelliğini koruyor.

Osmanlı döneminde Gaziantep giderek önemli bir ticaret merkezi olma yolunda ilerlemiş, Osmanlı’nın yükseliş döneminde, Halepli tüccarların yabancılara hatta Avrupa’ya sattığı dokumaların üretim merkezi haline gelmiş, halkın ticari zekası ve çalışkanlığı Gaziantep’i bir ticaret merkezi haline dönüştürmüştür. Binlerce dokuma tezgahı, hanlar, kervansaraylarla yüksek bir refah düzeyine ulaşmıştır. I. Dünya Savaşı’dan önce, 1902 tarihli Halp Vilayeti Salnamesi’ne göre, Antep’te 2320 dükkan, 4 bedesten, 15 han, 30 fırın, 6 tabakhane, 45 boyahane, 11 değirmen, 8 içki fabrikası, 5 sabunhane, 2210 dokuma tezgahı bulunmaktaymış. Dokuma, buğday, fıstık, kahve, nişata, kalay, mazı, cehre ve boya gibi çok çeşitli ürünlerle, el sanatı ürünleri, bu ticarette önemli yer tutmuştur. Dokumacılık, nacarlık, kakmacılık, keçecilik, nakkaşlık, taş ustalığı, bakırcılık, sobacılık, yemenicilik, dericilik, sabunculuk, kutnuculuk, kilimcilik, kuyumculuk, çömlekçilik, semercilik, zurnacılık gibi zanaat işlerinde Antep tercih edilen bir yer olmuş.

I. Dünya Savaşı’ndan sonra Mondros Antlaşması’yla Osmanlı devleti parçalanır. 17 Aralık 1918 yılında Antep, Birleşik Krallık ‘a bırakılır. Antep, 5 Kasım 1919 Fransa’ya bırakılır. Antep halkı, 1920 yılında, Fransız birliklerinin Antep’e yerleşmesi üzerine direnişe başlar.1920 yılının Mart ayına kadar Antep’teki Fransız askerlerine karşı savaşır. Antep halkı, 1921’de teslim olur. Savaş tam 10 ay sürer.25 Aralık 1921’de Ankara Anlaşması gereğince Fransız birlikleri şehri boşaltır.

Gaziantep, 1987 yılında çıkarılan 3398 sayılı kanun ile Büyükşehir unvanı kazandı. Başlangıçta iki ilçe (Şahinbey ve Şehitkamil) Gaziantep Büyükşehir Belediyesi’nin sınırlarına dahil edildi. 2004 yılında çıkarılan 5216 sayılı kanun ile Büyükşehir belediyesinin sınırları valilik binası merkez kabul edilerek yarıçapı 30 kilometre olan dairenin sınırlarına genişletildi.Bu sınırlar içinde kalan ilçeler, Büyükşehir ilçe belediyeleri haline geldi.