Gaziantep’te ki En Eski 3 Hamam

Gaziantep’te yöresel türkülerde de tanık olduğumuz eski ve tarihi değeri bulunan hamam sayısının 17 olduğu bilinmektedir. Günümüze kadar gelebilen tarihi Antep hamamlarından seçtiğimiz en eski 3 hamamı bir araya getirdik…

Gaziantep Tarihi Naib Hamamı

Tekke, Türbe ve Mescidiyle birlikte bir külliye halinde inşa edilen yapının, Ayıntab Vakıf Defteri kayıtlardan yola çıkarak 16.yy.’ın ilk çeyreklerinde yapıldığı düşünülmektedir. Naip Hamamı, Gaziantep’in en eski yerleşim yerlerinden biri olan Tabakhane semtinde inşa edilmiş olup, bölgedeki hamamlar içerisinde en az değişikliğe uğramış hamamlardandır. Gaziantep’deki birçok hamam gibi sokak seviyesinden aşağıda yapılmış böylece hamamın daha fazla ısınması sağlanmıştır.

Hamamların sokak seviyesinden aşağıda yapılmasının bir diğer nedeni ise; kubbelerin beden duvarlarına yoğun baskı uygulamasını engellemektir. Naip Hamamı doğu-batı doğrultusunda uzanıp, dikdörtgen bir plana sahiptir. Yapıya kuzeyden sade bir kapıyla giriş yapılmaktadır. Soğuk kısmı kare planlı ve üzeri kubbeyle örtülüdür. Kubbeye geçişlerde Türk üçgeni ya da pandantif denilen geçişler kullanılmıştır.

Soğukluk ile Ilıklık arasında bir ara mekan yapılmış olup bu mekanın üst örtüsü ise beşik tonozla örtülüdür. Ilıklık mekanı kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen planda yapılmıştır. Sıcak kısmı ise simetrik bir plan sergilemektedir. Ortada sekizgen bir göbek taşı, doğusunda ve batısında ise bir eyvan yer almaktadır. Eyvanların her iki tarafına iki halvet yerleştirilmiştir.

Halvetlerin üzeri ise kubbeyle örtülmüştür. Sıcaklığın batısında ise külhan yer almaktadır. Naip Hamamı göz alıcı süslemeleriyle de oldukça dikkat çekmektedir. Taban döşemelerindeki siyah, beyaz ve kırmızı renkli geometrik kompozisyonlar iç mekana hareketlilik kazandırmıştır.

Tarihi İki Kapılı Hamam

Eserin asıl adı “Beşaşer” veya “Beşbaşar” olduğu halde bugün “İki Kapılı Hamam” olarak bilinmektedir. Hamamın varlığını haber veren en eski kaynak Evliya Çelebi’dir. Hamamın soğukluk kısmının yıldız tonozu ile Eski Hamamın (15.yy. veya daha öncesi) soğukluk kısmının tonozunun aynı olması da, İki Kapılı hamamın tarihinin çok eskilere dayandığını işaret etmektedir. Hamamın içinin görünmemesi için yapılan ön mekânın iki ucuna birer kapı konulması dolayısıyla esere “İki Kapılı Hamam” denilmiştir.

Bu hamamda da ısı kaybını önlemek ve akarsu kotuna erişebilmek için yerin altına gömülmüş olduğu görülmektedir. Bu sebeple beşik tonozla örtülü giriş mekanının iki tarafından merdivenlerle inilerek hamama ulaşılmaktadır. Haçvari bir plana sahip olan soğukluk kısmına sade bir kapıdan geçilerek ulaşılmaktadır.

Dört kenarında yer alan sathî eyvanlar beşik tonozla, kare plânlı bölüm ise yıldız tonozla örtülmüştür. 11x11m. ölçüsündeki soğukluktan bir kapıyla doğu-batı istikametinde uzanan dar bir ara mekana geçilmekte, buradan da ılıklığa ulaşılmaktadır. Kuzey-güney yönünde uzanan ve beşik tonozla örtülmüş olan ılıklık 3.20m. genişliğe ve 8.00 m. uzunluğa sahiptir.

Kuzeydeki ara mekanın benzeri batıda da tekrarlanmış, böylece hem hela ve usturalık için mekanlar elde edilmiş, hem de ısı kaybı en aza indirilmiştir. Ilıklığın doğusuna yerleştirilen sıcaklık, Türk hamamlarında en çok gördüğümüz haçvari planı tekrarlamaktadır.

Buna göre sekizgen planlı sıcaklığın büyük bir kubbeyle örtülü göbek kısmının dört tarafında birer eyvan, köşelerde ise birer oda bulunmaktadır. Odalar kubbe ile eyvanlar ise beşik tonozla örtülmüştür. Kubbelere geçiş pandantiflerle sağlanmıştır.

Tarihi Hüseyin Paşa Hamamı

Giriş kapısı üzerinde bulunan kitabeye göre H. 1140 (1727-28M) tarihinde yapılmıştır. Yapıya giriş sivri kemerli bir açıklıktan yapılmaktadır. Basık kemerli bir dehlizle iç mekana giriş yapılır. Soğukluk kare planlı olup üzeri kubbeyle örtülür. Soğukluk kısmının ortasında bazalt taşından yapılmış yekpare bir havuz yer almaktadır. Soğukluktan birbirlerine simetrik olarak yapılmış 2 eyvanlı ılıklığa geçilir.

Sıcaklık ise, ortada altıgen planlı ve üstü kubbeyle örtülü merkezi mekanın etrafında, tonozlu altı eyvan ve kubbeli altı halvetten oluşmaktadır. Su deposu ve külhan ise sıcaklığın devamında yer almaktadır. Günümüzde çarşı olarak kullanılan hamam, statik olarak sağlam durumdadır.

Yapının herhangi bir kitabesi olmayıp 16.yüzyıla tarihlendirilmektedir. Hamama giriş güneybatı köşesinden yapılmaktadır. Üç basamaklı bir girişten asıl mekana ulaşılmaktadır. Asıl mekan soğukluk, ılıklık,sıcaklık ve külhandan oluşmaktadır. Yapının girişi sivri kemerli olup soğuklukta bir tane havuz yer almaktadır. Sıcaklıkta göbek taşı sekizgendir. Yapının üst örtüsü kubbedir.