Gaziantep Bakırcılığı Hakkında Bilgiler

Bakırcılık, geçmişten günümüze gelen el sanatıdır. Günümüzde hala yaşatılmaya çalışılmaktadır.

Bakırcılık Nedir?

Bakırcılık, bakırdan eşyalar yapmak ile gelişmektedir. Bakırcılık, bir el sanatıdır. Bu el sanatı tarih boyunca farklı şekillerde yapılmıştır. Bakırcı ustaları tarafından özenle hazırlanarak el işçiliği ile yapılmaktadır. Bakır keşfedildiği tarihten bu yana birçok alanda kullanılmış madenler arasındadır. İnsan hayatını tarih boyunca kolaylaştırmıştır.

Bakırcılığın Tarihçesi

Bakırın bulunması uzun yıllara dayanmaktadır. Madenciliğin bulunmasına kanıt olarak ilk bulgular 10 bin yıl önce Anadolu’ da Çayönü’nde bulunmuştur. Daha sonra ise Çatalhöyük’te bakırın üretimine ve arıtma işlemlerinin yapıldığına dair bulgulara rastlanmıştır. Bakırın işlemeye hazırlandığı ilk bölge Anadolu’ da Çatalhöyük ve Çayönü olarak belirtilmiştir. Burada yapılan araştırmalar sonucu bulgulara rastlanmıştır. Yapılan kazılar sonucunda M.Ö doğal bakır işlenerek birçok eşya yapıldığı görülmüştür. Bu eşyalar dövme tekniği ile yapılmış, süs eşyaları, iğne, kanca gibi aletlerden oluşmaktadır.

Araştırmalarda bulunan eşyalar, bakırın işlendiği ilk yeri ve tarihi açıklamaktadır. Bakır tarih boyunca her alanda kullanılmıştır. Dövme tekniği kullanılarak, birçok eser elde edilmiştir. Tarihte bakırcılık için kullanılan bir diğer teknik ise, dökümdür. Döküm, dövme tekniği sonrasında bulunmuş bir tekniktir. Bakırcılık, dövme tekniklerinin çeşitlenmesi ile gelişim göstermiştir. Dövme çeşitleri ve dövme aletleri geliştirilmiştir.

Hitit, Urartu, Frig, Helenistik, Roma ve Bizans dönemlerinde Anadolu’da çeşitli tekniklerle çalışan gelişmiş bakırcı atölyele­rinin bulunduğu, günümüze kadar gelen çok sayıdaki eserden anlaşılmaktadır. Osmanlı döneminde Ana­dolu’da, daha sonra da Balkanlar’da bakır yataklarının işletilmesi sonucunda bakır işçiliği zirveye ulaşmıştır. Çok sayıda merkezde yeni atölyeler açılmıştır. Konya, Mardin, Hasankeyf, Diyarbakır, Cizre, Harput, Erzincan ve Erzurum, Selçuklular döneminde atölyelerin açıldığı yerleş­im bölgeleridir.

Bakırcılığın Üretim Süreci

Bakırcılığın üretimi farklı aşamalardan oluşmaktadır. Bunlar dövme, kazıma, zımbayla dövme olarak adlandırılmaktadır. Dövme tekniği en eski ve en sık kullanılan tekniktir. Bakır kolay işlenmesi için ocakta tavlanma işleminden geçirilir. Bu şekilde bakır yumuşamaktadır. Bu sayede daha kolay işlenmektedir. Tavlanma işleminden sonra yumuşayan bakıra çekiçle vurma işlemi uygulanmaktadır. Bu işlemle tabakaya şekil verilmektedir. Bakıra çekiç darbeleri ile istenile şekil verilir. Aynı zaman bakırı hazırlayan usta kendine özgü deseni de vermektedir.

• Dövme

Dövme tekniği ile bakırın şekillendirilmesi yapılmaktadır. Bu işlem çekiçle dövülme işlemidir. Bu işlem sırasında sürekli çevrilerek, dövülür ve aynı kalınlıkta olması sağlanmaktadır.

• Kazıma

Bu işlem sırasında çivi şeklinde demir çubuklar yardımı ile malzemenin üzerine kazınarak şekil verilmektedir. Kazıma işlemi yapılan bakırlara oyma desenli adı kullanılmaktadır. Kömür toz sürülerek kazıma işlemi yapılan bölümlere sürülür. Bu işleme ise savatlı bakır denilmektedir.

• Zımbayla Dövme

Bu teknikte hazırlanan bakırlar süslenmektedir. Şekilli demir çubuklara çekiçlerle vurulma işlemi ile yapılmaktadır. Bu teknik ile kabartma desenler elde edilmektedir. Bakır eşyaların üzerine birbirinden farklı desenler ve motifler işlenmektedir.

Bakırcı ve Görevleri

Bakır ve diğer hafif metalleri, çeşitli aletlerle şekillendiren, süsleyen, yıpranmış olanları onaran, delen ve parçaları perçin, matkap ile birleştiren kişiye denilmektedir.

• Yapılacak eşyaya göre bakırı seçer, işaretler ve keser
• Kalıplama, bükme veya dövme gibi işlemlerle bakıra şekil verir
• Vida yuvalarını zımba veya matkap ile deler
• Çizim planına göre parçaları birleştirir
• Pürüzlü yüzeyleri düzeltir
• Eşyanın kalaylanması gerekiyorsa kalay yapar
• Gerekli tamir işlerini yapar

Bakırcılıkta Kullanılan Alet ve Malzemeler

• Kesme makinesi
• Bükme makinesi
• Kıvırma makinesi
• Parlatma makinesi
• Çekiçler ve tokmaklar
• İşleme takımları
• Vida, cıvata ve somunlar
• Metre
• Makas
• El testeresi ve keskiler
• Matkap
• Zımba
• Kumpas

Bakırcılığın Kullanım Alanları

Bakırcılıkta yapılan eşyalar, geçmişten günümüze birçok alanda kullanılmıştır. Genellikle mutfak eşyaları, çeşitli aletler ve süs eşyaları olarak üretilmiştir. Günümüzde bakırcılıkta yapılan eşyalar, genellikle hediyelik eşyalar olarak yapılmaktadır. İnsanlar bakır eşyaları sevdikleri kişilere hediye etmek amaçlı alarak süs olarak kullanmalarını sağlanmaktadır.

Bakırcılık, günümüzde unutulmaya yüz tutan sanatlardan biridir. Bakırcılık mesleği 1960’lı yıllarda altın çağını yaşamıştır fakat günümüzde bakırcılık eskiye oranla oldukça düşüktür. Bakırcılık unutulmaması ve devamı getirilmesi gereken Türk el sanatları arasındadır.