Gaziantep’te Zurnacılık; Zurna Nasıl Yapılır?

Zurnacılık Türk folkloru içinde, halk müziği ve oyunlarının ayrılmaz bir parçası olan halk çalgılarımızın ayrı bir yeri vardır.

Türk Halk çalgısı deyince; fabrika imalı olmayan, halkın kendi mevcut imkanları içinde ve basit araçlarla elde yaptıkları, akustik kanunlara uymayan, standart ölçü ve kalıpları olmayan, etnoğrafik özelliği olan çalgılar akla gelmektedir. Üflemeli halk çalgılarımızın başında gelen zurna kalın zerdali ağacından yapılır ve davulun yanında çalınan üflemeli bir çalgı aletidir. Zurna tarihi Orta Asya’ya dayanmaktadır. Çok eski zamanlardan beri bir çalgı aleti olarak bilinip yapılmaktadır. Zurna üç kısımdan oluşur. Baş kısım, ağız kısım ve orta kısım olmak üzeredir. Gaziantep’te; Tüm kaba zurna, orta kaba zurna ve cura zurna çeşitleri imal edilmektedir. Müzik Aletleri Yapımı Müzik aletleri yapımı eskiden beri devam etmektedir. Bu aletler ağaçlar, bitkiler ve hayvanların; deri, bağırsak, kıl, kemik ve boynuzlarından yararlanılarak yapılmaktadır. Telli, yaylı, nefesli, vurmalı çalgılar olarak gruplandırılmaktadır. Gaziantep’te özellikle dut ağacından el yapımı olarak saz imalatı yapılmaktadır.

Zurnanın yapısı nasıldır?

Anadolu’da üretim şekli olarak pek çok ağaçtan imal edilir. Bu ağaçların türleri ardıç, dişbudak, kızılcık, şimşir, söğüt, erik, dut, ıhlamur ve cevizdir. Zurnanın uzunluğu en az 300 milimetre, en fazla 317 milimetre uzunluğundadır. Gövdesinin baş tarafı sayılan kısma bir maşa takılmaktadır. Bu maşanın takılmasının sebebi müzik aletinin kök kaydını düzenlemektir. Gövdesinin yapısı baş kısmında 20 milimetreyken, aşağı doğru uzayan kısmı 60 milimetre ile 65 milimetre arasında değişmektedir. Zurnayı çalmak isteyen müzisyen, ağız kısmında yer alan “sipsi”den üflemeye başlar ve aletin üzerindeki delikler açılıp kapatılarak seslerin tınısı ayarlanır. Zurnanın ses skalası küçük oktavda yer alan si bemolden üçüncü oktavda yer alan do sesine kadardır. Bazı durumlarda zurnayı çalan yorumcunun kişisel yeteneklerine ve zurnayı uzun zaman çalmış olmanın deneyimiyle ses skalasının dışında sesler de çıkartabilmektedir.

Zurnanın çalma özellikleri nelerdir?

• Zurnanın genel yapısının (gövdesinin) yapıldığı ağaç çeşidine göre değişiklik gösterebilir.(ceviz ağacından yapılan zurna, erik ağacından yapılan zurna vb.) Bu da çıkardığı sesin de aynı şekilde değişiklik göstermesine sebebiyet verebilir.
• Çıkaracağı sesi, yapısının iç kısmında bulunan küçük bir silindirden geçirerek daracık hale getirilmiş dış deliğinden açılıp kapanma sırasında oluşan titremelerle çıkartır.
• İç yapısı, çıkacak olan sesin tam karşıya gidebilecek şekilde dizayn edilmiştir.
• İç tarafında yer alan boru deliğinin kamışa yakın olan kısmı, şimşir ve metal parçalar vasıtasıyla daraltılmıştır.
• Zurnanın sesi, var olduğu kamıştan kaynaklı olarak ancak yüksek basınç şartlarında ortaya çıkmaktadır.
• Zurnayı çalacak olan kişi, zurnayı nefesini hiç kesmeden çalmak zorundadır. Bunu gerçekleştirebilmek için de avurtlarında biriktirdiği nefesi zurnayı çalma esnasında kullanırken bir yandan da sadece burnundan nefes alıp vermelidir.
• Zurnanın üzerinde toplam 7 delik bulunur. 6 tanesi üst kısmında, geriye kalan 1 delik ise alt kısmında yer alır. Zurnayı çalacak olan kişinin sol eli üstteki delikleri sağ eli alttaki delikleri kapatmalıdır.