Paranoya Ve Belirtileri

Paranoya, aşırı endişe ve korku durumu olarak nitelendirilen durumdur. Yunanca “paranous” olarak adlandırılan paranoya düpedüz delilik olarak tanımlanmaktadır. Paranoyanın kelime açılımı ise “para=dışarıda, nous=akıl – aklını kaçırma” şeklindedir.

Geçmiş yıllarda delirme ve kuruntu yapma durumlarını ifade etmek için kullanılmaktaydı. Akıl hastalıklarından biri olan paranoya kimi zaman şizofreni ve çeşitli psikolojik hastalıklarla bir arada olabilir. Abartılı gurur, bencillik, sürekli kuşku ve güvensizlik ile kendini gösteren paranoya, aynı zamanda akıl hastalığının diğer ismi olan hezeyan bozukluğu olarak da tanımlanmaktadır. Hezeyan bozukluğuna sahip kişiler kimseye güvenmez, çeşitli senaryolar yazar, insanların her hareketinden bir anlam çıkarır, kimseye güvenmez ve sürekli kendisine bir komplo kurulduğunu düşünürler.

Günümüzde birçok kişi paranoya hastası olduğundan habersiz bir şekilde yaşamaktadırlar. Paranoyanın tedavi edilmemesi gerek kişinin kendisine gerekse yakın çevresine ciddi zararlar verebilir. Paranoya hastası olduğunun farkında olmayan veya tedaviyi reddetmiş kişilerin büyük çoğunluğunun aile fertlerinden birini ya da birkaçını öldürmüş ve intihara kalkışmış kişiler olduğunu görüyoruz.

Paranoya kesinlikle tedavi edilmesi gereken bir hastalık olduğu gibi genellikle paranoya hastaları bu durumu kabul etmez ve tedaviyi şiddetle reddederler. Bu nedenle paranoya hastalarını tedaviye ikna etmek oldukça zordur. Ancak uygulanan tedavi sonrasında hasta daha önceki hallerine ve davranışlarına anlam veremez ve “ben bunu nasıl yapmışım” şeklinde ifadelerde bulunur. Aşırı evham, kuruntu ve endişeye dayanan bir hastalık olarak tanımlanan paranoya, tedavi edilmemesi durumunda ilerleme göstererek ciddi psikolojik hastalıkları da beraberinde getirebilir. Bu durumda kişi sosyal ve özel hayatında ciddi sıkıntılar yaşayarak dışlanmaya başlar. Zamanla kendini toplumdan soyutlayarak çevresindeki herkesten şüphe duymaya başlar.

Paranoya Evreleri Nelerdir?

Dikkat ve Analiz Evresi

Hasta sürekli olarak çevresini ve etrafı dikkatli bir şekilde inceler. En ufak detaylara dikkat ederek kendisine karşı yapılacak davranışları önceden keşfetmeye çalışır.

Perseküsyon Dönemi

Bu dönemde hasta kendini koruma altına alır. Şüphe duyduğu her durum karşısında kendisini korumaya yönelik davranışlar sergilerler. Bulundukları ortamlarda sürekli olarak kapı ve pencereleri kontrol edebilecekleri gibi etrafta dinleme cihazı aramaya başlarlar. Bazı vakalarda öldürülme korkusuna karşılık bulunduğu yeri veya yolu değiştirme girişiminde bulunurlar. Hatta bazıları bulundukları yerden göç ederler.

Büyüklük Hezeyanlar Dönemi

Bu dönemde hasta kendini büyük görerek insanların onu çekemediklerini ve kıskandıklarını düşünür.

Paranoya Ne Neden Olur?

Paranoya oluşumunda birçok faktör etkili rol oynamaktadır. Çeşitli nedenlere bağlı olarak meydana gelen paranoya çocukluk çağında yaşanan travmalardan mesleki duruma kadar birbirinden farklı nedenlere dayanabilir. Birçok psikolojik hastalığın nedeni çocukluk çağlarına dayanmaktadır. Çocukluk çağında yaşanan travma ve olaylar, ileri dönemlerde psikolojik rahatsızıkların temelini oluşturabilir. Çocukluk döneminde yaşanan travmaların yanı sıra çocuğu sürekli aşağılamak, dalga geçmek ve önemsememek ileriki yaşlarda çocuğun paranoya hastalığına yakalanmasına sebebiyet verebilir.

Çocuğun sürekli dalga konusu olması ve aşağılanmasının yanı sıra çoculuk dönemi boyunca pohpohlanması, nedeniyle ileriki yaşlarında kendini üstün gören bir birey haline gelmesi kaçınılmaz olmaktadır. Buna bağlı olarak kendini en iyi ve en başarılı olarak görmeye başlayan kişi bir süre sonra herkesin onu kıskandığını ve yaptığı işleri baltalamak istediklerini düşünür. Paranoyaya neden olan faktörlerden bir diğeri ise mesleki durumdur. Özellikle istihbarat işlerinde çalışan kişiler ve emniyet görevlilerinin birçoğu yaptıkları iş dolayısıyla sürekli öldürülme ihtimali olduğu, takip edildiği veya dinlendiği düşüncelerine kapılır.

Paranoya Belirtileri Nelerdir?

Paranoya hastaları sürekli bir kuşku içindedirler. Çevresindeki insanların ona zarar vereceğini düşünerek şüphe ile yaklaşırlar. Sürekli olarak kendisine karşı bir komplo kurulduğunu düşünür ve yakın çevresindeki insanların sevgilerinden kuşku duyarlar. Bu nedenle paranoyak kişiler sebepsiz yere eş veya arkadaşlarının sadakatından şüphe duyarlar. Parayonak kişiler sır vermekten kesinlikle kaçınırlar. Sırlarını karşı tarafla paylaşmaları durumunda kendisine bir zarar gelebileceği şeklinde yersiz düşüncelere kapılırlar. Paranoya hastaları kinci bir yapıya sahiptirler. Kin tutmayı severler ve haksızlığa karşı aşırı tahammülsüzlerdir. Haksızlığa gelemedikleri gibi onurlarını incitecek ve kıracak davranışları asla affetmezler.

Paranoya mutlaka tedavi edilmesi gereken ciddi bir hastalıktır. Ancak çoğu zaman geç fark edilirler. Paranoyak kişiler sürekli olarak geçimsiz, huysuz ve kavgacı olarak nitelendirilirler. Diğer bütün huy ve davranışları normal olduğundan bu durum hastalık olarak görülmeyebilir. Bu nedenle günümüzde birçok kişi paranoya hastası olduğundan habersiz olarak hayatlarını sürdürmektedir.

Paranoya Tedavisi

Paranoyak kişiler hasta olduklarını asla kabul etmezler. Bu nedenle en ufak bir eleştiri karşısında savunmaya geçerler. Günümüzde de birçok kişi paranoya hastası olduğunun bilincinde değildir. Ancak paranoya mutlaka tedavi edilmesi gereken ciddi bir rahatsızlıktır. Paranoya hastası kişilere mümkün olduğunca sakin bir tavırla yaklaşılmalıdır. Paranoyak olduğunu düşündüğünüz kişiye “sen hastasın kesinlikle tedavi olmalısın!” şeklindeki bir yaklaşım hastanın savunmaya geçmesine neden olur ve hasta asla tedaviyi kabul etmez. Bu nedenle “sinirli bir yapıya sahipsin birlikte bir doktora gidelim iyi gelecektir.” şeklinde bir ifadeyle yaklaşmanız önerilmektedir.

Paranoya sorununa karşı uygulanan ilaç tedavisi hastalar için oldukça etkili sonuçlar vermektedir. Ancak ilaç tedavisi uygulanmadan önce hastalığın nedenleri belirlenmeli ve bu nedenler ortadan kaldırılmalıdır. Psikolog yardımı ve düzenli ilaç kullanımının yanı sıra aile desteği paranoya tedavisinde oldukça önemli bir yere sahiptir.