Ekolali Nedir? Tedavisi Nasıl Olur?

Ekolali olan insanlar, başkalarından duydukları sesleri tekrar ederler ve kendi düşüncelerini ifade etmekte zorlandıkları için etkili iletişim kuramayabilirler. Örneğin, ekolaliye sahip olan biri, bir soruyu cevaplamak yerine yalnızca tekrar edebilir.

Genellikle bir konuşanın aniden bağırdığı veya tiklerinin bir parçası olarak rastgele şeyler söyleyebileceği tourette sendromundan farklıdır. Bu durumda, konuşanların ne söylediklerini veya ne zaman söylediklerini kontrol edemezler.

Tekrarlayan konuşma, dil gelişiminin oldukça yaygın bir parçasıdır ve genellikle iletişim kurmayı öğrenen küçük çocuklarda görülür. 2 yaşına kadar çoğu çocuk, duydukları kelimelerin tekrarı ile birlikte kendi ifadeleriyle karıştırmaya başlar ve 3 yaşına gelince çoğu çocuk ekolali durumu en az düzeye indirir.
Otizmli veya gelişimsel gecikmeleri olan çocukların konuşmaları gecikiyorsa ekolali çocuğun ekolali olup olmadığını belirlemek, bunun için bir tedavi planı geliştirmenize yardımcı olacaktır ve bir dil patoloğuna danışmak size yardımcı olabilir.

Belirtileri

Ekolalinin ana belirtisi, çocukların duyduğu cümlelerin aynı ses tonuyla tekrarıdır. Duyduktan hemen sonra anında tekrarlama olabilir ya da duyduktan saatler veya günler sonra tekrar eden bir şeyle de kendini gösterebilir. Diğer ekolali belirtileri konuşmalar sırasında hayal kırıklığı, depresyon ve sessizliği içerebilir. Ekolali olan bir kişi, özellikle de soru sorulduğunda alışılmadık derecede sinirlenebilir.

Nedenleri ve Risk Faktörleri

Tüm çocuklar, konuşulan bir dili öğrenirken ekolali yaşarlar. Çoğu yaş alındıkça bağımsız düşünce geliştirir, ancak bazıları duyduklarını tekrarlamaya devam ederler. İletişim engeli olan çocuklar, ifadeleri daha uzun süre tekrarlarlar ve otizmi olan çocuklar özellikle Ekolaliye karşı hassastır. Bazı insanlar bu sorunu yalnızca sıkıntı ya da endişe olduklarında yaşarlar. Diğerleri ise bunu her zaman tecrübe eder, bu da kendilerini susturamadıkları için sessiz olmalarına neden olabilir. Şiddetli amnezi veya kafa travması geçiren yetişkinler, konuşma yeteneklerini yeniden kazanmaya çalıştıklarında ekolali yaşayabilirler.

Ekolali Çeşitleri

İki ana ekolali çeşidi vardır: seslerin veya kelimelerin sadece iletişim yerine kişisel kullanım için olabileceği fonksiyonel veya etkileşimli ekolali ve etkileşimli olmayan ekolali.

Etkileşimli Ekolali

Etkileşimli ekolali, etkileşimli olması amaçlanan ve başka biriyle iletişim halinde olduğu düşünülen iletişimdir. Örnekler şunları içerir:

• Dönüş alarak: Ekolali olan kişi, alternatif bir sözlü değiş tokuşu doldurmak için ifadeler kullanır.
• Sözlü tamamlama: Konuşma, başkaları tarafından başlatılan tanıdık sözlü rutinleri tamamlamak için kullanılır. Örneğin, ekolali olan insanlardan bir görevi tamamlamaları istenirse, tamamlarken “iyi iş!” diyebilirler, işitmeye alıştıklarını tekrar ederler.
• Bilgi sağlama: Konuşma yeni bilgiler sunmak için kullanılabilir, ancak noktaları birleştirmek zor olabilir. Örneğin bir anne çocuğuna öğle yemeğinde ne istediğini sorabilir ve bir sandviç istediğini söylemesi için bir öğle yemeği et reklamından şarkı söyler.
• İstekler: Ekolali olan kişi kendi öğle yemeğini istemek için “Öğle yemeği ister misin?” diyebilir.

Etkileşimli Olmayan Ekolali

• Etkileşimli olmayan ekolali tipik olarak iletişim amaçlı değildir ve kişisel etiketleme veya kendini uyarma gibi kişisel kullanım içindir. Örnekler şunları içerir:
• Odaklanmamış konuşma: Ekolali olan kişi, bir sınıfta dolaşırken bir TV şovunun bölümlerini okumak gibi durumsal bağlamla ilgisi olmayan bir şey söyler. Bu davranış kendini uyarıcı olabilir.
• Durum ilişkisi: Konuşma bir durum, görsel, kişi veya etkinlik tarafından tetiklenir ve iletişim girişimi gibi görünmez. Birisi mağazada bir marka ürünü görürse, örneğin, şarkıyı reklamlardan söyleyebilir.
• Prova: Konuşmacı, normal bir sese cevap vermeden önce, aynı cümleyi yumuşakça kendilerine söyleyerek verebilir. Bu gelecek etkileşim için pratik olabilir.
• Kendi kendine yönlendirme: İnsanlar bu sözleri bir süreç boyunca kendileri yürürken kullanabilir. Örneğin, ellerini yıkaması istendiğinde kendilerine suyu aç, sabun kullan, ellerini yıka, suyu kapat, ellerini kurula diyebilirler. Ya da bir sandviç yapıyorlarsa ekmek al, tabağa ekmek koy, arasına peynir koy, diye söylenmelidir.

Etkileşimli ve Etkileşimli Olmayan Ekolali Arasındaki Farklar

Ekolali konuşmacının bilgileri nasıl işlediğini yansıtır. Bazen etkileşimli ve etkileşimli olmayan ekolali arasındaki farkı tanımak, konuşmacıyı tanıyana ve nasıl iletişim kurduğuna kadar zor anlaşaılabilir. Bazı durumlarda, ekolali tamamen bağlamın dışında görünmektedir. Örneğin; eğer ekolali bir çocuk, teneffüs sona erdiğinde öğretmenine kızarsa, aniden cehenneme git diyebilir. O andaki duygularını iletmek için kızgınlığa bağlı olduğunu bilmelisiniz. Yanıtı bağlam dışında gözükse de bu ifadeyi iletişim kurmak için kullanmak için bir nedeni vardı.

Ekolali Teşhisi

Bir profesyonel ekolali uzmanı ile görüşerek ekolali teşhisi koyabilir. Söylenenleri tekrar etmekten başka bir şey yapmakta zorlanıyorlarsa, Ekolaliye sahip olabilirler. Otizmli bazı çocuklar konuşma dersleri boyunca bunun için düzenli olarak test edilir. Ekolali, minörden şiddetli arasında değişmektedir. Bir doktor ekolali evresini tanımlayabilir ve uygun tedaviyi önerebilir.

Tedavisi

Ekolali, aşağıdaki yöntemlerin bir kombinasyonu ile tedavi edilebilir:
Konuşma terapileri: Ekolali olan bazı insanlar, ne düşündüklerini nasıl söyleyeceklerini öğrenmek için düzenli konuşma terapisi seanslarına giderler. Orta ekolali tedavisinde genellikle işaret-duraklama noktası olarak adlandırılan davranışsal bir müdahale kullanılır. Konuşma terapisti, bu tedavide ekolali olan kişiden bir soruyu doğru cevaplamasını ister ve cevap verme zamanı geldiğinde onlara işaret edeceklerini söyler. Ardından, terapist “Adınız nedir?” gibi bir soru sorar. Kısa bir ara verdikten sonra konuşmacıdan cevap vermesini ister. Ayrıca doğru cevap ile bir işaret kartı tutarlar.
İlaç
Bir doktor ekolali yan etkileri ile mücadele etmek için antidepresanlar veya anksiyete ilaçları yazabilir. Bu durumun kendisini tedavi etmez, ancak kişiyi ekolali ile sakin tutmaya yardımcı olur. Bir kişi stresli veya endişeli olduğunda ekolali belirtileri artabildiğinden, sakinleştirici etki durumun ciddiyetini azaltmaya yardımcı olabilir.

Evde bakım: Ekolali insanlar, iletişim becerilerini geliştirmek için evdeki diğer insanlarla çalışabilirler. Ebeveynlerin çocuklarından olumlu tepkiler almasına yardımcı olacak metin ve çevrimiçi eğitim programları mevcuttur. Çocuğu sınırlı kelime kullanmaya teşvik etmek, daha etkili iletişim kurmayı öğrenmelerini kolaylaştırabilir.

Ekolali Görünüm ve Önleme

Ekolali, dil gelişiminin doğal bir parçasıdır. Tamamen önlemek her zaman iyi bir fikir değildir. Çocuklarda kalıcı ekolali oluşmasını önlemek için ebeveynlerin diğer iletişim biçimlerini teşvik etmesi gerekir. Çocuğu çok çeşitli kelimelere ve ifadelere maruz bırakılmalıdır. Zamanla çoğu çocuk ekolasyonlarını doğal olarak yenebilir.