Pişirici Mescidi ve Kasteli
Kasteller Gaziantep su mimarisinin eşsiz yapılarıdır. Anadolu Türk Mimarisinde sadece Gaziantep'te bulunan kastel yapıları evlerin su ihtiyacını karşılayabilmek için yapılmıştır. Su dağıtım sistemi livaslar aracılığıyla sağlanmıştır.
Ortak kullanım alanları ve ortak kullanım yapılarının varlığı uygarlığın en önemli işaretidir. Kastel yapıları bu yönü ile önemlidir. Kasteller, halkın ortak kullanımı için yapılmış, birleşik kaplar ilkesi ile çalışan, birbirine temiz su kanalları ile bağlı, halka açık ücretsiz yıkama ve yıkanma yapılarıdır.
Gaziantep yöre mimarisinde yapılmış olan kasteller çeşitli devirlere ait yapılardır.
Pişirici Kastel ve Mescidi 13. yy Kozluca Kasteli 16. yüzyıla tarihlenen yapılardır. Her iki kastelinde yapılış amacı evlerin su ihtiyacını gidermektir. Temiz su ile kirli su birbirinden ayrı haznelerden akmaktadır. Pişirici Kasteli daha büyük bir ölçüde planlanmıştır. Yapılarda kesme taş kullanılmıştır. Sivri kemerli açıklıklara hela bölümü yerleştirilmiştir. Kozluca Kasteli havuzu tek, Pişirici Kasteli havuzu çift haznelidir. Her iki yapınında kitabesi mevcut değildir.
Evler su ihtiyacını karşılayabilmek için livaslar üzerine yapılır ve bu evlerden livaslara kuyular açılırdı. Bu kuyular hem su ihtiyacını karşılamak hem de yazın sıcaktan bozulacak erzakların kuyulara sarkıtılarak bozulmaması için kullanılırdı. Ayrıca genel olarak cami altlarından geçen su kanallarının belli bir noktasına yüzeyden 30-40 merdivenle inilen ve adına Kastel denilen; içinde tuvaleti, yıkanma yeri, dinlenme ve abdest alma yerleri, hanımların çamaşır ve yün yıkama mekanları ve bazılarında namaz kılma alanlarının da (mescit) bulunduğu genişçe mağaramsı boşluklar oluşturulmuştur. Bu saydığımız fonksiyonel özellikleri bulunan mekanlar Gaziantep Kastellerinin ortak özellikleridir.
Kasteller sade ve gösterişsiz yapılarına rağmen ilk günden, evlerin modern manada şehir içme suyuna kavuştuğu ve çeşmelerin yapıldığı tarihe kadar önemini korumuştur. Ata yadigarı ve su mimarisinin eşsiz örneklerinden olan bu kastellerden 5-6 tanesi çeşitli sebeplerle yok olmuş, günümüze kadar gelenler ise;
1- Şeyh Fethullah Kasteli
2- İhsan Bey Mescidi ve Kasteli
3- Pişirici Mescidi ve Kasteli
4- İmam-ı Gazali Kasteli
5- Ahmet Çelebi Kasteli
6- Kozluca Kasteli'dir.